Điểm mới của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015

Thứ nhất, Về thẩm quyền quyết định ngày bầu cử; quyết định việc bầu cử bổ sung đại biểu Quốc hội trong thời gian giữa nhiệm kỳ; quyết định thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia là thẩm quyền của Quốc hội thay vì trước đây do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Ngày bầu cử phải là ngày chủ nhật và được công bố chậm nhất là 115 ngày trước ngày bầu cử thay vì là 105 ngày như trước đây.

Thứ hai, Thể chế hóa quy định về Hội đồng bầu cử Quốc gia được quy định trong Hiến pháp năm 2013. Theo Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015 quy định Hội đồng bầu cử quốc gia do Quốc hội thành lập, có nhiệm vụ tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo, hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu HĐND các cấp.

Thứ ba, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015 (Khoản 2 và 3, Điều 8) quy định rõ tỷ lệ số lượng người dân tộc thiểu số và số lượng phụ nữ được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội. Theo đó, số lượng người dân tộc thiểu số được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội do Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự kiến, trên cơ sở đề nghị của Hội đồng dân tộc của Quốc hội, bảo đảm có ít nhất 18% tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội là người dân tộc thiểu số. Số lượng phụ nữ được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội do Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự kiến trên cơ sở đề nghị của Đoàn Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, bảo đảm có ít nhất 35% tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội là phụ nữ.

Thứ tư, Về danh sách cử tri, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015 (Khoản 5, Điều 29) quy định những người đang bị tạm giam, những người đang chấp hành biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc cũng sẽ được ghi tên vào danh sách cử tri để bầu đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND cấp tỉnh nơi người đó đang bị tạm giam, đang được giáo dục, cai nghiện bắt buộc.  Như vậy, chỉ những người đang bị tước quyền bầu cử theo bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật, người đang phải chấp hành hình phạt tù và người mất năng lực hành vi dân sự thì mới không được ghi tên vào danh sách cử tri để bầu đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND.

Thứ năm, Về tiêu chuẩn của người ứng cử đại biểu Quốc hội, đã được quy định tại Luật tổ chức Quốc hội, còn tiêu chuẩn đại biểu HĐND quy định trong  Luật tổ chức chính quyền địa phương. Trên cơ sở các quy định Luật Tổ chức QH và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức, đơn vị được quyền giới thiệu người ra ứng cử cần đề cao trách nhiệm, giới thiệu những ứng cử viên tiêu biểu, có độ tuổi thích hợp, có đủ tài, đủ đức để cử tri có điều kiện lựa chọn người thực sự xứng đáng làm đại biểu cho mình để bảo đảm chất lượng từng bước nâng cao hơn nữa năng lực, trình độ của đại biểu.

Thứ sáu, Về hồ sơ ứng cử, so với Luật bầu cử trước đây, hồ sơ ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân có bổ sung thêm Bản kê khai tài sản, thu nhập theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Quy định này, giúp cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền biết được tài sản, thu nhập của các ứng cử viên trước khi tham gia ứng cử nhằm minh bạch về tài sản, thu nhập của ứng cử viên đó; phục vụ cho công tác quản lý cán bộ, công chức góp phần phòng ngừa và ngăn chặn hành vi tham nhũng và có cơ sở để giải thích với cử tri khi cử tri có yêu cầu.

Thứ bảy, Về khiếu nại, tố cáo của công dân đối với người ứng cử, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị về những sai sót trong việc lập danh sách những người ứng cử. Khoản 2, Điều 61, quy định rõ hơn về trường hợp những khiếu nại, tố cáo đã rõ ràng, có đủ cơ sở kết luận người ứng cử không đáp ứng đủ tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân thì Hội đồng bầu cử quốc gia (đối với bầu cử đại biểu Quốc hội) hoặc Ủy ban bầu cử ở cấp tương ứng (đối với bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân) quyết định xóa tên người đó trong danh sách chính thức những người ứng cử trước ngày bầu cử và thông báo cho cử tri biết.

Thứ tám, Về nguyên tắc vận động bầu cử, Luật năm 2015 bổ sung nguyên tắc  Người ứng cử đại biểu Quốc hội, ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân ở đơn vị bầu cử nào thực hiện quyền vận động bầu cử ở đơn vị bầu cử đó. Các tổ chức phụ trách bầu cử và thành viên của các tổ chức này không được vận động cho người ứng cử (khoản 2,3 Điều 63).

Những quy định mới Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015 sẽ là cơ sở phục vụ cuộc bầu cử đại biểu QH khoá XIV và bầu cử đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2016 - 2021 diễn ra vào ngày 22/5/2016./.